نقل و انتقالات آزاد در فوتبال حرفه ای و تاثیر حکم بوسمن BOSMAN

نقل و انتقالات رایگان و تاثیر حکم ژان مارک بوسمن بر فوتبال مدرن

معرفی

در سال 1995، دادگاه دادگستری اروپا پس از یک پرونده دادگاهی که یک هافبک بلژیکی کمتر شناخته شده و یک باشگاه کوچک به نام RFC Liege با آن درگیر بود، یک حکم تاریخی صادر کرد. برای یک پرونده حقوقی و قضایی که دو طرف نسبتا کوچک را در برابر یکدیگر قرار داد، پیامدهای بزرگی داشت که هنوز در عصر فوتبال مدرن امروزی احساس می شود.

این مورد باعث ایجاد اصطلاحات کاملا جدید در دنیای فوتبال شد. یعنی "آژانس رایگان" و "انتقال رایگان". در این یادداشت مفهوم نقل و انتقالات رایگان و نمایندگی رایگان را که از زمان صدور حکم رایج شده است و همچنین با هدف درک تاثیر مثبت و منفی آنها بر این بازی زیبا بررسی خواهم کرد.

حکم بوسمن 1995 را برای کسانی که در حال حاضر از تاریخچه اجرای نقل و انتقالات آزاد و آژانس آزاد آگاه نیستند، توضیح خواهیم داد.

نقل و انتقالات رایگان و عوامل آزاد

سول کمبل، آندره آ پیرلو، مایکل بالاک و رابرت لواندوفسکی چه وجه اشتراکی دارند؟ 

جدای از عملکرد در بالاترین سطح فوتبال از ابتدای قرن، این چهار اسطوره با این عامل مشترک متحد می شوند که آنها از جمله معروف ترین نمونه های بازیکنان آزاد از زمان حضور آنها در سال 1995 هستند.

بازیکنان آزاد به بازیکنانی اطلاق می شود که به تاریخ انقضای قرارداد کاری خود با یک باشگاه رسیده باشند. در این مرحله، در صورت عدم توافق بر سر شرایط جدید و عدم تمدید قرارداد، بازیکن آزاد می شود و دیگر از نظر قانونی وابستگی و تعهد قراردادی به باشگاه ندارد و از این رو به عنوان "نمایندگان آزاد" شناخته می شود.

انتقال رایگان به بازیکنان این امکان را می دهد که با باشگاه دیگری در آنچه به عنوان "انتقال رایگان" شناخته می شود، قرارداد ببندند. به عبارت دیگر، باشگاه خریدار هیچ تعهدی در قبال پرداخت مبلغی به باشگاه سابق بازیکن ندارد. امضای بازیکن به سادگی با توافق با شرایط شخصی مانند دستمزد، پاداش و سایر بندهای قرارداد به دست می آید. اینها صرفا به نفع بهترین بازیکن و موافقت آنها با قرارداد پیشنهادی توافق شده است، این شامل مذاکره یا هیچ تجارت دیگری با باشگاه سابق آنها نیست.

نمونه هایی که قبلا ذکر شد به نقل و انتقالات رایگان عمده ای که انجام شده است اشاره دارد. اسامی درج شده بازیکنانی هستند که ارزش بازار بالایی داشتند و اگر هنوز قرارداد داشتند می توانستند با مبالغ قابل توجهی فروخته شوند. با این حال به دلایل مختلف قرارداد آنها به پایان رسید و آنها توانستند مجانی بروند و باشگاه های قبلی شان فرصت درآمد پرسود نقل و انتقالاتی را از دست دادند. معروف ترین نمونه های انتقال رایگان عبارتند از:

سول کمپبل: در سال 2001، مدافع ملی پوش انگلیسی به طور رایگان از تاتنهام هاتسپر به رقیب شمال لندنی خود، آرسنال نقل مکان کرد. ارزش بازاری او در آن زمان حدود 10 میلیون پوند تخمین زده شد.

آندره آ پیرلو: در سال 2011، هافبک افسانه ای ایتالیایی بدون هیچ هزینه ای از میلان به یوونتوس نقل مکان کرد، علیرغم اینکه ارزش بازاری او هنوز حدود 10 میلیون پوند پیشنهاد می شد، در حالی که یک دهه قبل او را با بیش از 15 میلیون پوند به خدمت گرفتند.

مایکل بالاک: در سال 2006، بالاک بایرن مونیخ را در کشورش ترک کرد تا به طور رایگان به چلسی بپیوندد در حالی که ارزش بازاری او حدود 30 میلیون پوند بود، اما بایرن نتوانست از پایان قرارداد او جلوگیری کند.

روبرت لواندوفسکی: بایرن در سال 2014 توانست از نقل و انتقالات رایگان بهره مند شود. مهاجم لهستانی با قرارداد آزاد از بوروسیا دورتموند به رقیب مونیخ رفت. ارزش بازار او در آن زمان بیش از 40 میلیون پوند بود و چند سال بعد به 80 میلیون پوند افزایش یافت.این یک باخت ویرانگر برای دورتموند به دست حکم نقل و انتقالات آزاد بود.

ادگار داویدز: در سال 1996، دیویدز به یکی از اولین نقل و انتقالات آزاد مشهور تبدیل شد که از آژاکس به آث میلان نقل مکان کرد. دیویدز در طول دوران حرفه ای خود، حدود یک دهه بعد بار دیگر با انتقال آزاد به اسپرز رفت و به آژاکس بازگشت.

استیو مک منامن: مفسر فعلی BT Sport در سال 1999 نیز یک مورد معروف نقل و انتقالات آزاد بود، زیرا او پس از انتقال از لیورپول به رئال مادرید به بزرگترین نمونه انگلیسی تبدیل شد قبل از اینکه مهاجم در سال 2003 به منچسترسیتی بازگردد، آن هم با انتقال آزاد.

مهدی هاشمی نسب: بدون شک جنجالی ترین انتقال تاریخ فوتبال ایران مربوط به رفتن مهدی هاشمی نسب از پرسپولیس به استقلال بود. هاشمی نسب ۴ گل پشت سر هم با پیراهن پرسپولیس به استقلال زد و بعد از رفتن به جمع آبی ها هم در اولین دربی خود موفق شد به پرسپولیس گل بزند.وی در سال1379 پس از پایان قراردادش با پرسپولیس با مبلغی ده برابر ارزشش به استقلال منتقل شد.

وقتی که یک بازیکن به وضعیت آزاد نزدیک می شود، آنها می توانند پس از باقی ماندن کمتر از شش ماه از قرارداد فعلی خود، درباره گزینه ها با باشگاه های احتمالی صحبت کنند. اگر باشگاه فعلی آنها نتوانست شرایط قابل تمدید قابل قبولی را با بازیکن پیدا کند یا احتمالا آنها را آزاد می کند، بازیکن و نماینده او به دنبال فرصت های انتقال رایگان خواهند بود.

این می تواند زمان هیجان انگیز و سودآوری برای بازیکنان باشد، زیرا دستمزدها و پاداش های آن ها احتمالا بالاتر خواهد بود، زیرا باشگاه امضاکننده اینبار یا محدودیت به پرداخت هزینه های انتقال بالا مواجه نیست. این به باشگاه آزادی مالی می دهد تا بازیکن را با ارائه دستمزدهای بالا جذب کند و پاداش ثبت نام اغلب بیشتر از رقم معمولی است که روی بازیکنی سرمایه گذاری می شود که باشگاه برای انتقال او پرداخت کرده است. در ادامه به تاثیر این موضوع با جزئیات بیشتری صحبت خواهم کرد.

بازیکنان آزاد نیز می توانند خارج از پنجره نقل و انتقالات قرارداد ببندند. این مورد در قرارداد اخیر دیگو کاستا مهاجم سابق اسپانیا توسط ولورهمپتون در لیگ برتر انگلیس بود. با وجود بسته بودن پنجره نقل و انتقالات انگلیس، ولوز توانست کاستا را به دلیل اینکه بازیکن آزاد بود به خدمت بگیرد. آنها با از دست دادن دو مهاجم خط مقدم خود به دلیل مصدومیت در هفته قبل از این قانون بسیار سود بردند، آنها همچنان می توانستند به دنبال یک جانشین سطح بالا از بازار "بازیگران آزاد" باشند. این قانون به این معنی است که بازیکنانی که از باشگاه ها آزاد می شوند تا بازگشایی پنجره بدون فرصت گیر نمی کنند و همچنان می توانند برای یافتن قرارداد جدید در جای دیگری تلاش کنند.

حکم بوسمن

برای درک کامل مفهوم نمایندگی آزاد و نقل و انتقالات رایگان، داشتن اطلاعاتی در مورد آنچه به عنوان پرونده Bosman شناخته می شود، مهم است. این یک نبرد حقوقی تاریخی بود که چشم انداز نقل و انتقالات را در فوتبال مدرن تغییر داد. در نتیجه حکم موسوم به Bosman که از پرونده دادگاه حاصل شد، به نقل و انتقالات رایگان نیز به طور گسترده به عنوان نقل و انتقالات Bosman شناخته می شود تا نقشی که ژان مارک بوسمن هافبک بلژیکی در کمک به بازیکنان آینده برای انتقال به یک باشگاه جدید ایفا کرد. پس از اتمام قرارداد آنها رایگان است.

این وضعیت در سال 1990 شروع شد، زمانی که قرارداد ژان مارک بوسمن با تیم دسته اول بلژیک RFC Liege به پایان رسیده بود و شرایط تمدید پیشنهاد نشده بود. بوسمن در آن زمان فقط 25 سال داشت، بنابراین به دنبال گزینه های دیگری بود. هدف اصلی او انتقال به دانکرک بود، اما زمانی که باشگاه فرانسوی نتوانست هزینه انتقالی را که لیژ درخواست می کرد، برآورده کند، مشکلی به وجود آمد. در نتیجه، RFC Liege از رفتن بوسمن امتناع کرد و باعث شد که حرفه او به طور چشمگیری متوقف شود. دستمزد او 70 درصد کاهش یافت زیرا او دیگر عضوی از تیم اصلی نبود. با نزدیک شدن به اوج معمولی یک فوتبالیست، پیشرفت او به طور ناگهانی و ناعادلانه مسدود شد زیرا لیژ خواستار مبلغی برای انتقال بود که قابل دریافت نبود.

به درستی، بوسمن از وضعیت مخمصه خود ناامید و آزرده شد و تصمیم گرفت از اتحادیه فوتبال بلژیک و RFC Liege برای محدود کردن تجارت شکایت کند. این موضوع به دیوان دادگستری اروپا در لوکزامبورگ تشدید شد و در مورد سازگاری پرونده با موادی مانند معاهده 1957 رم که آزادی رفت و آمد کارگران و انجمن ها را در اتحادیه اروپا تضمین می کرد، بررسی کرد.

به نظر می رسید که پرونده ژان مارک بوسمن این قوانین را نقض می کرد و از این رو، در دسامبر 1995، دادگاه به این نتیجه رسید که RFC Liege مستقیما حق آزادی جابجایی نیروی کار Bosman را مسدود کرده بود و او غرامتی معادل 300000 یورو دریافت کرد. علاوه بر این، دادگاه یک قانون کلی جدید را تصویب کرد که حق انتقال رایگان بازیکنان را در انقضای قراردادشان تا زمانی که به باشگاه دیگری در یک اتحادیه اروپایی بود، اعطا کرد. باشگاه ها دیگر نمی توانستند جلوی حرکت ها را بگیرند و هزینه نقل و انتقالات را مطالبه کنند. این امر به عنوان «حکم عقل» دادگاه شناخته می شود، زیرا اقدامات جدید در تعقیب هدف مشروع حرکت آزاد نیروی کار که از منظر منافع عمومی قابل توجیه بود، به اجرا درآمد.

به طور خلاصه، نتیجه اصلی پرونده حقوقی این بود که دادگاه دادگستری اروپا عملا هرگونه محدودیتی را برای بازیکنانی که پس از پایان قراردادشان بدون پرداخت هزینه به باشگاه دیگری نقل مکان کنند، ممنوع کرد. با این حال، یک قضاوت اضافی انجام شد که همچنین هرگونه باشگاه یا اتحادیه ملی را ممنوع می کند که محدودیت ها یا سهمیه هایی برای تعداد بازیکنان خارجی از دیگر اتحادیه های اتحادیه اروپا که در تیم ها انتخاب می شوند، اعمال کنند. قبل از حکم بوسمن، این امر رایج بود.

در مسابقات اروپایی سیستمی اجرا شده بود که به قانون 3+2 معروف بود. این بدان معناست که باشگاه ها به تیم هایی محدود می شدند که حداکثر سه بازیکن خارجی و همچنین دو بازیکن دیگر را که در اصل خارجی بودند اما از طریق آکادمی باشگاه حضور داشتند، تشکیل می دادند. این نوع نقل قول ها ناعادلانه و غیرقانونی اعلام شد و پس از آن به دنبال حکم بوسمن از آن جلوگیری شد. پس از آن، تیم ها اکنون می توانستند تعداد نامحدودی بازیکن خارجی از سایر اتحادیه های اروپایی به میدان بروند. در بخش بعدی تاثیر این امر را تحلیل خواهیم کرد.

چگونه حکم بوسمن بر فوتبال تاثیر گذاشته است

به غیر از نقل و انتقالات رایگان آشکار بازیکنان، اولین تاثیری که بر چشم انداز فوتبال پس از قانون بوسمن مشاهده شد، تغییر در استراتژی و رویکرد نسبت به نقل و انتقالات توسط هیئت مدیره باشگاه ها بود. در رقابت های اروپایی مانند لیگ قهرمانان اروپا، رقابت پذیری احتمالا در نتیجه کاهش یافت. ماهیت تجارت فوتبال به شکل باشگاه های کوچک تر و غیرمستقیم بود که بازیکنان خود را با هزینه های بالاتر به طور زودهنگام می فروشند تا از خطر پایان قراردادشان و از دست دادن آنها در یک انتقال آزاد جلوگیری کنند.

پیامد جانبی این امر افزایش شکاف بین بزرگترین و ثروتمندترین باشگاه ها و باشگاه های کوچک بود. باشگاه های کوچک تر قادر به پرداخت همان هزینه های نقل و انتقالاتی نیستند که باشگاه های ثروتمندتر از نظر مالی قادر به پرداخت آن هستند. هزینه های نقل و انتقالات به دلایل مختلفی افزایش می یابد، که برخی از آنها را در وبلاگ های قبلی بیان کرده ام، اما حکم Bosman به این موضوع اضافه شد زیرا باشگاه ها به دنبال فروش زودتر و قبل از پایان قراردادشان بودند. علاوه بر این، تمدید قراردادها اولویت بیشتری پیدا کرد، به این معنی که به بسیاری از بازیکنان پیشنهاد شد خیلی زود تمدید شود تا از نزدیک شدن قراردادشان جلوگیری شود و از این رو، هزینه های نقل و انتقالاتی که باید پرداخت می شد، بیشتر شد. در سال 2005، یوفا آنچه را که به عنوان «تعمیرات» می نامید، به جنبه های حکم بوسمن که باعث رشد شکاف بین باشگاه های ثروتمند و فقیر، کوچک و نخبه اند، انجام داد.

تاثیر بر رقابت در دنیای فوتبال نه تنها منفی بود. پیشنهاد شد که این قانون شدت فوتبال تیم ملی را افزایش دهد. این به این دلیل است که باشگاه ها تاکید بیشتری بر رشد استعدادهای جوانان داشتند، زیرا آنها می خواستند ارزش بازار بازیکنان خود را افزایش دهند تا بتوانند آنها را قبل از پایان قراردادشان بفروشند و نیاز آنها به خرج کردن پول برای افزایش را کاهش دهند. هزینه های انتقال با گفتن این، نتیجه ثانویه حکم بوسمن در مورد حذف محدودیت های بازیکنان خارجی با این تصور مخالفت کرد زیرا استعدادهای بومی برای به دست آوردن زمان و فرصت های بازی در سطح بالا دشوارتر می شدند. این امر بر پیشرفت و استاندارد تیم های ملی تاثیر نامطلوبی دارد.

یکی دیگر از تاثیرات مهمی که حکم بوسمان بر فوتبال می گذارد مربوط به احتمال دستمزدها و پاداش های بالا است که قبلا به آن اشاره کردم. بازیکنان قدرت چانه زنی به مراتب بیشتری دارند. در وهله اول، آنها می توانند از باشگاه فعلی خود دستمزد بالاتری بخواهند زیرا می دانند که اگر نتوانند برای تمدید قرارداد به توافق برسند، باشگاه باید آنها را مجانی بگذارد و بازیکن در جای دیگری دستمزد بالاتری دریافت خواهد کرد. ثانیا، اگر باشگاه فعلی نتواند خواسته ها و شرایط تمدید بازیکن را برای ادامه قرارداد در باشگاه برآورده کند، در این صورت بازیکن می تواند به دنبال دستمزد بالاتر از باشگاه های آینده باشد. این بازیکن را در موقعیتی قدرتمند قرار می دهد که بتواند یک قرارداد مناسب و جذاب به دست آورد.

پیامد دیگر این است که بازیکنان اکنون وسوسه می شوند که قراردادشان را مجبور به انقضا کنند، به این امید که باشگاه فعلی آنها در نهایت خواسته های دستمزد بالاتری را برآورده کند یا به جای آن، بتوانند برای دریافت حقوق و پاداش بالاتر به جای دیگری نقل مکان کنند. به دور از انگیزه های مالی، این به بازیکنان اهرم های زیادی می دهد که می توانند به باشگاه فعلی خود بگویند که تمدید نمی کنند مگر اینکه به آنها وعده زمان مشخصی برای بازی در تیم اصلی داده شود، یا بندهای دیگری که می توانند شامل شوند. نکته ای که در این مواقع برای بازیکنان و عوامل باید در نظر گرفته شود، خطر آسیب دیدگی است. این گزینه جذابی است که قراردادی را منقضی کنید و از دستمزد آژانس آزاد بهره مند شوید، اما اگر بازیکن قبل از توافق با یک قرارداد جدید آسیب ببیند، می تواند یک خطر باشد. بازیکن آزاد مصدوم به احتمال بسیار کمتری توسط یک باشگاه جدید جذب می شود و این می تواند به حرفه و ثبات مالی یک بازیکن آسیب برساند. این یک تصمیم کلاسیک، مخصوص فوتبال، ریسک در مقابل پاداش است که باید توسط بازیکن و تیم حامی او گرفته شود.

نتیجه

به لطف ژان مارک بوسمن و دادگاه دادگستری اروپا، نقل و انتقالات آزاد و بازیکنان آزاد اکنون جایگاه ثابتی در فوتبال مدرن دارند. بازیکنان و حرفه آنها پس از پایان قرارداد آنها دیگر محدود نمی شود و در واقع اکنون می توانند دستمزدها و پاداش های شخصی بالاتری دریافت کنند. این موضوع به بازیکنان قدرت چانه زنی داده و نحوه عملکرد باشگاه ها و استراتژی های نقل و انتقالات آنها را تغییر داده است.

مصطفی لطفی/ وکیل دادگستری/پژوهشگر حقوق ورزش