تاملی بر خرید تامکت توسط ارتش ایران و مقایسه تخصصی اف ۱۴ تامکت و اف ۱۵ ایگل

# تاملی بر خرید تامکت توسط ارتش ایران و مقایسه تخصصی اف 14 تامکت و اف 15 ایگل
نویسنده : دکتر #نورالدین_جعفری_هزارانی
افسر ارشد ضد اطلاعات ارتش
## مقدمه

در این مقاله، قصد داریم به بررسی تاریخچه خرید تامکت توسط ایران و مقایسه تخصصی اف 14 تامکت و اف 15 ایگل بپردازیم. تامکت یکی از پیشرفته ترین جنگنده های نیمه سنگین دنیا است که ایران از آمریکا در دهه ۱۹۷۰ میلادی خریداری کرد. این جنگنده دارای رادار قوی، موشک های برد بالا و قابلیت انعطاف پذیری در ماموریت های مختلف است. اف 15 ایگل نیز یکی از معروف ترین جنگنده های سنگین دنیا است که آمریکا از دهه ۱۹۷۰ میلادی تاکنون از آن استفاده می کند. این جنگنده دارای مانورپذیری و سرعت بالا، رادار مدرن و موشک های پیشرفته است. در این مقاله، می خواهیم نقاط قوت و ضعف هر دو جنگنده را از نظر رادار، موشک، مانورپذیری، برد و سرعت مقایسه کنیم و نقش تامکت در دفاع هوایی ایران را ارزیابی کنیم.

## تاریخچه خرید تامکت توسط ایران

ایران اولین کشور خارجی بود که از آمریکا اجازه خرید تامکت را گرفت. ایران در سال ۱۹۷۲ میلادی با آمریکا قراردادی به ارزش ۲۵۰ میلیون دلار برای خرید ۳۰ فروند اف 14 تامکت و ۲۸۴ عدد موشک ایم ۵۴ فینیکس امضا کرد. ایران در سال ۱۹۷۶ میلادی تعداد دیگری از تامکت ها و موشک های فینیکس را سفارش داد و در نهایت تعداد ۷۹ فروند از این جنگنده را دریافت کرد. دلایل ایران برای خرید تامکت عبارتند از:

- تامین امنیت هوایی در منطقه در برابر تهدیدات احتمالی از سوی شوروی، عراق.
- افزایش قدرت نظامی و سیاسی در منطقه و جهان.
- ایجاد تعادل نظامی با عربستان سعودی که از آمریکا جنگنده های اف ۱۵ ایگل خریداری کرده بود.
- رقابت با ترکیه عضو ناتو که اف 16 فالکون را مونتاژ می کرد.
- رقابت با پاکستان که خلبانان ایرانی در آنجا آموزش می دیدند.
- بهره گیری از تکنولوژی پیشرفته و آموزش نیروهای هوایی.

## مشخصات فنی و عملکردی اف 14 تامکت و اف 15 ایگل

در این بخش، می خواهیم مشخصات فنی و عملکردی دو جنگنده را مقایسه کنیم. برای این منظور، از جدول زیر استفاده می کنیم:

| مشخصات | اف 14 تامکت | اف 15 ایگل |
|:--------:|:-----------:|:----------:|
| وزن خالص (کیلوگرم) | ۱۹۳۰۰ | ۱۲۸۰۰ |
| وزن با بار (کیلوگرم) | ۳۳۴۰۰ | ۲۰۶۰۰ |
| طول (متر) | ۱۹ | ۱۹.۴۳ |
| بال (متر) | ۱۹.۵۵ | ۱۳.۰۵ |
| موتور | دو عدد جنرال الکتریک اف ۱۱۰-جی-۴۰۰ | دو عدد پرت و ویتنی اف ۱۰۰-پی-۲۲۰ |
| سقف پرواز (متر) | ۱۶۰۰۰ | ۱۸۰۰۰ |
| سرعت صوت (ماخ) | ۲.۳۴ | ۲.۵ |
| برد (کیلومتر) | ۲۹۰۰ | ۳۰۰۰ |
| موشک ها | ایم ۵۴ فینیکس، ایم ۷ اسپارو، ایم ۹ سایدویندر | ایم ۷ اسپارو، ایم ۹ سایدویندر، ایم ۱۲۰ ایمرام |
| رادار | آی دبلیو جی-۹ | آی دبلیو جی-۱۱ |

## مزایا و معایب اف 14 تامکت و اف 15 ایگل

در این بخش، می خواهیم نقاط قوت و ضعف هر دو جنگنده را از نظر رادار، موشک، مانورپذیری، برد و سرعت بررسی کنیم.

### رادار

رادار یکی از مهم ترین عوامل در جنگ هوایی است که قابلیت شناسایی و رهگیری هدف های هوایی را فراهم می کند. اف ۱۴ تامکت دارای رادار آی دبلیو جی-۹ است که یکی از قوی ترین رادارهای جنگنده های نیمه سنگین دنیا است. این رادار قابلیت شناسایی و رهگیری هدف های هوایی در فواصل بسیار دور را دارد. برای مبرای مثال، این رادار می تواند ۲۴ هدف را در فاصله ۲۰۰ کیلومتر شناسایی و ۶ هدف را در فاصله ۱۶۰ کیلومتر رهگیری کند. این رادار همچنین قابلیت همکاری با موشک های ایم ۵۴ فینیکس را دارد که می توانند هدف های هوایی را در فاصله ۱۸۰ کیلومتر نابود کنند. اف ۱۵ ایگل نیز دارای رادار آی دبلیو جی-۱۱ است که یک رادار مدرن و پیشرفته است. این رادار قابلیت شناسایی و رهگیری هدف های هوایی در فواصل نزدیک و متوسط را دارد. برای مثال، این رادار می تواند ۱۰ هدف را در فاصله ۱۰۰ کیلومتر شناسایی و ۴ هدف را در فاصله ۵۰ کیلومتر رهگیری کند. این رادار همچنین قابلیت همکاری با موشک های ایم ۱۲۰ ایمرام را دارد که می توانند هدف های هوایی را در فاصله ۱۰۵ کیلومتر نابود کنند. بنابراین، می توان گفت که اف ۱۴ تامکت دارای رادار قوی تر و برد بالاتر است، اما اف ۱۵ ایگل دارای رادار مدرن تر و پیشرفته تر است.
### موشک

موشک یکی از مهم ترین سلاح های جنگ هوایی است که قابلیت نابودی هدف های هوایی را فراهم می کند. اف ۱۴ تامکت دارای سه نوع موشک است: ایم ۵۴ فینیکس، ایم ۷ اسپارو و ایم ۹ سایدویندر. ایم ۵۴ فینیکس یک موشک برد بالا است که قابلیت شلیک به هدف های هوایی در فاصله ۱۸۰ کیلومتر را دارد. این موشک دارای سربار هسته ای یا متعارف است و می تواند هدف های بزرگ و کوچک را نابود کند. ایم ۷ اسپارو یک موشک برد متوسط است که قابلیت شلیک به هدف های هوایی در فاصله ۵۰ کیلومتر را دارد. این موشک دارای سربار متعارف است و می تواند هدف های متوسط و کوچک را نابود کند. ایم ۹ سایدویندر یک موشک برد کوتاه است که قابلیت شلیک به هدف های هوایی در فاصله ۱۸ کیلومتر را دارد. این موشک دارای سربار متعارف است و می تواند هدف های کوچک و مانورپذیر را نابود کند. اف ۱۵ ایگل نیز دارای سه نوع موشک است: ایم ۷ اسپارو، ایم ۹ سایدویندر و ایم ۱۲۰ ایمرام. ایم ۱۲۰ ایمرام یک موشک برد بالا است که قابلیت شلیک به هدف های هوایی در فاصله ۱۰۵ کیلومتر را دارد. این موشک دارای سربار متعارف است و می تواند هدف های بزرگ و کوچک را نابود کند. ایم ۷ اسپارو و ایم ۹ سایدویندر همانند موشک های تامکت هستند. بنابراین، می توان گفت که اف ۱۴ تامکت دارای موشک های برد بالاتر است، اما اف ۱۵ ایگل دارای موشک های پیشرفته تر است.
### مانورپذیری

مانورپذیری یکی از مهم ترین عوامل در جنگ هوایی است که قابلیت انجام حرکات پیچیده و تغییر جهت پرواز را فراهم می کند. اف ۱۴ تامکت دارای بال های متغیر است که قابلیت تنظیم زاویه بال ها را دارد. این قابلیت باعث می شود که تامکت در سرعت های مختلف بتواند بهترین عملکرد را داشته باشد. برای مثال، در سرعت های پایین، تامکت می تواند بال های خود را باز کند تا بیشترین پرتابه را داشته باشد و در سرعت های بالا، تامکت می تواند بال های خود را بسته کند تا بیشترین سرعت را داشته باشد. اف ۱۵ ایگل نیز دارای بال های ثابت است که طراحی بهینه شده اند تا بیشترین مانورپذیری را داشته باشد. این جنگنده دارای سیستم کنترل پیشرفته است که قابلیت انجام حرکات ناگهانی و شتاب زا را دارد. برای مثال، اف ۱۵ ایگل می تواند حرکاتی مانند پیچ کبرا، پیچ کولاک و پیچ هرشل را انجام دهد. بنابراین، می توان گفت که اف ۱۵ ایگل دارای مانورپذیری و سرعت بیشتری است، اما اف ۱۴ تامکت دارای قابلیت انعطاف پذیری بیشتری است.
### برد و سرعت

برد و سرعت یکی از مهم ترین عوامل در جنگ هوایی است که قابلیت انتقال و حضور در مناطق مختلف را فراهم می کند. اف ۱۴ تامکت دارای برد ۲۹۰۰ کیلومتر و سرعت صوت ۲.۳۴ ماخ است. این جنگنده قابلیت پرواز در فواصل دور و با سرعت بالا را دارد. این جنگنده همچنین قابلیت حمل سوخت اضافی و بازرسی هوایی را دارد که می تواند برد و زمان پرواز آن را افزایش دهد. اف ۱۵ ایگل نیز دارای برد ۳۰۰۰ کیلومتر و سرعت صوت ۲.۵ ماخ است. این جنگنده قابلیت پرواز در فواصل نزدیک و با سرعت بسیار بالا را دارد. این جنگنده همچنین قابلیت حمل سوخت اضافی و بازرسی هوایی را دارد که می تواند برد و زمان پرواز آن را افزایش دهد. بنابراین، می توان گفت که اف ۱۵ ایگل دارای برد و سرعت بیشتری است،

## نتیجه گیری و ارزیابی نقش تامکت در دفاع هوایی ایران

در این مقاله، ما به بررسی تاریخچه خرید تامکت توسط ایران و مقایسه تخصصی اف ۱۴ تامکت و اف ۱۵ ایگل پرداختیم. ما دیدیم که تامکت یکی از پیشرفته ترین جنگنده های نیمه سنگین دنیا است که ایران از دهه ۱۹۷۰ میلادی تاکنون از آن استفاده می کند. ما همچنین مقایسه کردیم که اف ۱۵ ایگل دارای مانورپذیری و سرعت بالا، رادار مدرن و موشک های پیشرفته است. ما نتیجه گرفتیم که هر دو جنگنده دارای نقاط قوت و ضعف خود هستند و می توانند در شرایط مختلف موثر باشند. ما همچنین ارزیابی کردیم که تامکت یک نقش مهم در دفاع هوایی ایران داشته و دارد. ایران با استفاده از تامکت های خود توانسته است در جنگ عراق و ایران، درگیری های با روسیه و حملات هوایی مقاومت کند و متقابلا شکست هایی در مقابل جنگنده های عراق و عربستان داشته است. ایران همچنین توانسته است تامکت های خود را به روزرسانی و بهبود ببخشد تا با تهدیدات جدید مقابله کند.
ناگفته نماند که در پروسه ساخت تامکت، سازنده آنرا به نیروی هوایی و نیروی دریایی ارتش آمریکا ارائه کرد که از طرف هردو رد شد و نیروی هوایی آمریکا اف 15 ایگل را دریافت کرد که هنوز هم در آمریکا، ناتو، اسرائیل، ژاپن و عربستان عملیاتی است.
پس از فروش اف 14 A به ایران و سرشکن شدن هزینه های ساخت و تکمیل و رفع عیوب آن بخصوص واماندگی موتورها، نیروی دریایی ارتش آمریکا اف 14 B که اصلاح شده نوع قبلی بود به خدمت گرفت. و در نهایت در دهه 90 میلادی تمامی آنها را از خدمت خارج کرد.
برخلاف ادعای بسیاری از ایرانیان، شرکت سازنده تامکت آنها را به کشورهای دیگری هم ارائه کرد ولی آنها با مطالعه بیشتر انتخاب های بهتری انجام دادند. برای مثال کانادا اف 18 هورنت، اسرائیل، ژاپن و عربستان اف 15 ایگل و ترکیه اف 16 فالکون را بشرط دریافت امتیاز ساخت در ترکیه بهمراه چند فروند آواکس دریافت کردند.