بررسی میزان موفقیت طرح تکثیر، پرورش و احیای آهو در منطقه حفاظت شده مغان

دشت مغان در استان اردبیل و در شمالغرب ایران از دیرباز یکی از زیستگاههای مهم آهوی ایرانی (Gazella subgutturosa) بوده که طی سالیان اخیر و در اثر عوامل مختلف انسانی از جمله شکار، تخریب زیستگاه و مراتع و تبدیل آن به مزارع کشاورزی ، افزایش دام، عدم حفاظت فیزیکی ، بطور کلی از زیستگاه اصلی و طبیعی خود در دشت مغان حذف شده است . با توجه به پتانسیل زیستی منطقه ، احیای آهوی مغان همواره به عنوان یکی برنامه های اولویت دار سازمان حفاظت محیط زیست بوده است . در این راستا با بررسی عوامل مختلف اکولوژیکی منطقه و ویژگی های رفتاری گونه از یک سو و همچنین شناسایی عوامل تهدیدکننده گونه از سویی دیگر پروژه احیاء و رهاسازی گونه آهوی ایرانی در منطقه حفاظت شده مغان آغاز شد. لذا در این مقاله وضعیت احیای آهوی ایرانی در بخش شمالی استان اردبیل مورد بررسی قرار گرفته است . در این طرح با توجه به ویژگی های اکولوژیکی و سیمای طبیعی منطقه دشت سهرین زنجان و شباهت زیستگاهی آن به منطقه حفاظت شده مغان و قرابت گونه ای آنها و همچنین وجود جمعیت مناسب آهو در دشت سهرین ، آهوان آن به عنوان گونه های مورد نظر جهت انتقال به سایت مغان انتخاب شد. این روش در بسیاری از کشورهای دنیا معمول بوده و یکی از بهترین روشها برای احیاء و حفاظت نسل گونه های جانوری محسوب می شود. پروژه احیای آهوی مغان در سال ۱۳۸۹ در گام اول با انتقال ۱۲ راس آهو از دشت سهرین زنجان به سایت محصور شده احیای آهو در منطقه علملو آغاز شد. در گام دوم پروژه و در سال ۱۴۰۱ تمامی ۱۹راس آهو در زیستگاه طبیعی گونه در منطقه حفاظت شده مغان رهاسازی شد و اخیرا در پاییز ۱۴۰۲ تعداد ۲۰ راس آهوی دیگر از سایت بیجار کردستان به جمعیت رهاسازی شده آهوان مغان اضافه شد . نتایج بررسی های میدانی انجام شده حاکی از موفقیت بقای گونه در زیستگاه طبیعی دارد، بطوریکه در بهار ۱۴۰۲ تعداد ۵ راس نوزادان متولد شده در بین گله ها مشاهده شد. اگرچه بدلیل وجود درونآمیزی ، اختلال ژنتیکی و همچنین شیوع بیماری در بین جمعیت آهوان در مقطعی موجب کاهش و تهدید جمعیت آهوان در سایت شد. لذا اضافه شدن جمعیت جدید آهو به جمعیت قبلی موجب بهبود تنوع ژنتیکی شده و احتمال بقای طولانی مدت گونه را تضمین خواهد کرد. بر اساس برنامه های پیش بینی شده و با انجام برنامه های مدون کنترلی و حفاظتی گونه و با استفاده از امکانات و تجربیات موجود، عوامل محدود کننده جمعیت گونه آهو تعیین و در راستای حفظ بقای گونه راهکارهای حفاظتی ارائه شده است .

کلیدواژه ها:

آهوی ایرانی ((Gazella subgutturosa ، منطقه حفاظت شده مغان ، احیای آهوی مغان