تحلیل مکانی و زمانی فرسایندگی باران در ایران طی شش دهه گذشته

فرسایندگی باران معمولا در قالب شاخص ­های فرسایندگی مبتنی بر خصوصیات بارندگی بیان می ­شود. تاکنون شاخص ­های مختلفی ارائه شده اند که از میان آن ­ها عامل فرسایندگی باران (R) در معادله جهانی هدررفت خاک(RUSLE)از مقبولیت بیشتری در دنیا برخوردار است..هدف از تحقیق حاضر، محاسبه و مدل سازی عامل فرسایندگی باران در کشور با استفاده از داده ­های ۲۷ ایستگاه سینوپتیک طی ۶۴ سال آماری ۱۳۳۰ تا ۱۳۹۳ با روش ­های میان یابی و تحلیل زمانی روند آن با آزمون من- کندال می ­باشد. با مرور مطالعات و تحقیقات انجام شده در سطح جهان و با توجه به محدود بودن ایستگاه­ های مجهز به باران ­نگار و برخی عوامل دیگر، شاخص فورنیه اصلاح شده که براساس آمار بارندگی ماهانه قابل محاسبه است، مورد استفاده قرار گرفت پس از محاسبه عامل فرسایندگی باران برای ایستگاه­ های مورد نظر، نقشه فرسایندگی باران ترسیم گردید و برای نشان دادن همبستگی مکانی بین داده ­های فرسایندگی باران از ترسیم نیم تغیرنما با نرم افزار GS+ استفاده گردید که واریوگرام خطی با میزان صفر بهترین همبستگی بین داده ­ها را مدل کرد. هم­چنین، برای بررسی میزان عامل فرسایندگی باران از روش ­های میان یابی  روش عکس فاصله، میان یابی  چند جمله­ ای جهانی، میان یابی  موضعی و کریجینگ استفاده شده و برای انتخاب بهترین روش میان یابی  از شاخص ­های آماری ریشه میانگین مربعات خطا و میانگین قدر مطلق خطا استفاده شد. نتایج نشان داد که روش کریجینگ با ریشه میانگین مربعات خطا برابر با ۹۴/۲۸ و میانگین قدر مطلق خطا برابر با ۹۶/۲۰ بهترین روش می ­باشد. بر این اساس، می ­توان کشور را به پنج منطقه از نظر فرسایندگی باران تقسیم ­بندی نمود و مناطق نیمه ­خشک بالا­ترین فرسایندگی باران را دارند. هم ­چنین این مناطق دارای روند افزایشی عامل فرسایندگی هستند.

کلیدواژه ها:

زمین آمار ، واریوگرام ، میان یابی