بررسی تجربه زیسته مادران جایگزین از اجاره دادن رحم (مطالعه موردی: مادران جایگزین شهر تهران)

رحم اجاره‎ای در حال تبدیل شدن به یکی از راهکارهای مهم‎ موجود جهت مقابله با ناباروری در زوج‎های نابارور است. هدف محققان در این تحقیق تشریح تجربه زیسته زنان اجاره‎دهنده رحم است که عموما از اقشار ضعیف، مطرود و در حاشیه جامعه اند. این پژوهش به صورت کیفی با استفاده از روش پدیدارشناسی انجام شده است. مشارکت‎کنندگان در این تحقیق ۳۴ نفر زن درگیر در پروسه رحم جایگزین در شهر تهران‎اند که از میان آن ها ۱۴ مورد زنان اجاره‎دهنده رحم، ۱۴ مورد مادران واقعی، ۳ مورد پزشکان و ۳ مورد نیز واسطه‎های مرتبط با پدیده رحم اجاره‎ای هستند. مصاحبه‎ها در بازه ای یازده ماهه (۱۳۹۸) تا زمان حصول اشباع نظری ادامه یافته است و از مشارکت‎کنندگان با استفاده از تکنیک‎های مصاحبه پدیدارشناسانه داده‎های لازم به دست آمده است. همچنین، برای تحلیل داده‎ها از تکنیک تحلیل سه مرحله‎ای گراندد تئوری استفاده شده است. نتایج تحقیق نشان می‎دهد که زنان اجاره‎دهنده رحم عموما از ضعیف‎ترین اقشار اجتماعی هستند و عموم این زنان سرپرست خانوار هستند. آن ها عموما در مناسبات حاکم بر تولید فرزند نقشی منفعلانه را ایفا می‎کنند و با آنان به مثابه یک کالا/ شیء یا ظرف حامل جنین برخورد می‎شود. نتایج این پژوهش نشان می‎دهد که اجاره‎دهی رحم مستلزم انسان‎زدایی از زنان گیرنده و سلطه همه‎جانبه بر کلیه ابعاد زیستیشان است. مناسبات حاکم، مجموعه قوانین و کیفیت سلطه زنان گیرنده جنین را در موقعیتی تحت نظارت قرار داده است. نتایج کلیدی پژوهش، که از حضور مستمر محققان در میدان و مصاحبه با واسطه‎ها و پزشک‎های درگیر در این عمل منتج شده است، نشان می‎دهد که با توجه به شمار بسیار بالای متقاضیان زنان اجاره‎دهنده رحم، در صورت وضع نشدن قوانین حمایتی شاهد گسترش این روابط و شدت یافتن سطح بهره‎کشی از زنان خواهیم بود.

کلیدواژه ها:

بارداری ، رحم اجاره‎ایی ، زنان بی‎سرپرست ، فقر ، کالایی‎شدن بدن