نقد و بررسی مبانی فقهی دیدگاه مشهور در مفهوم شناسی عدالت فقهی

بسیاری از احکام و فروع فقهی، به عدالت، مشروط است. فقهای شیعه، نوعا، بحث درباره مفهوم شناسی عدالت را بر محور دو گزینه: ملکه امتثال و اجتناب، و استقامت فعلی، قرار می دهند. با وجود اینکه تعریف عدالت به استقامت فعلی، در فقه امامیه، قدمت دارد و تعریف عدالت به ملکه نفسانی، در روایات، مفقود است، مشهور فقیهان امامیه، عدالت را ملکه امتثال و اجتناب می داند. بی شک، لزوم لحاظ ملکه، در مفهوم شناسی عدالت، احراز عدالت را دشوارمی کند؛ چه اینکه صرف امتثال واجبات و اجتناب از محرمات را برای احراز عدالت کافی نمی شمارد. واقعیت مذکور، این پرسش را پیش رو می نهد که مشهور، به اتکای کدام دلایل، لحاظ ملکه را در مفهوم شناسی عدالت لازم می داند و آیا این دلایل، کفایت اثبات دیدگاه مشهور را دارند؟ از این رو، نوشتار حاضر، با هدف تبیین و ارزیابی دلایل مشهور، در پژوهشی به روش توصیفی، دلایل لزوم لحاظ ملکه را در مفهوم شناسی عدالت بررسی می کندو به این نتیجه می رسد که دلایل مشهور، کفایت لازم را برای اثبات دیدگاه مشهور و لزوم لحاظ ملکه در مفهوم شناسی عدالت ندارد و احراز عدالت به بیش از امتثال واجبات و اجتناب محرمات نیازمند نیست.

کلیدواژه ها:

عدالت ، تعریف عدالت در فقه ، عدالت فقهی ، مبانی مشهور در تعریف عدالت ، معنای عدالت ، مفهوم شناسی عدالت ، نقد ادله ملکه بودن عدالت