ارزیابی شرایط هیدرومورفولوژی طالقان رود جهت برنامه‎ریزی محیطی با استفاده از روش‎های MQI و RQI

رودخانه‎ها در طول زمان با تغییرات مورفولوژیکی و اکولوژیکی زیادی مواجه‎اند و این در برنامه‎ریزی‎های محیطی و عمرانی حائز اهمیت است. طالقان‎رود در استان البرز ازجمله رودخانه‎هایی است که طی سال‎های اخیر به دلایلی مانند سدسازی، تغییرات کاربری اراضی در اثر توسعه کشاورزی، ساخت‎وسازها، گردشگری و برداشت شن و ماسه، تغییرات زیادی داشته است؛ بنابراین پژوهش حاضر به بررسی تغییرات طبیعی و انسانی موثر در وضعیت هیدرومورفولوژیکی طالقان‎رود و اقدامات مدیریتی مقتضی می‎پردازد. داده‎های مورداستفاده در تحقیق شامل اطلاعات کتابخانه‎ای، اطلاعات به‎دست‎آمده از تصاویر گوگل ارث و بازدیدهای میدانی و همچنین مدل رقومی ارتفاعی ۵/۱۲ متر است. ابزارهای تحقیق شامل نرم‎افزارهای ArcGIS و گوگل ارث و همچنین مدل‎های RQI و MQI بوده است. این تحقیق در دو مرحله کلی انجام‎شده است. در مرحله اول با استفاده از روش RQI شرایط محیطی در بازه‎های موردمطالعه ارزیابی شد. در مرحله دوم نیز با استفاده از مدل MQI، وضعیت دینامیک رودخانه بررسی گردید. نتایج به‎دست‎آمده از روش RQI نشان می‎دهد که بازه‎های ۱ تا ۶ که در بالادست سد قرار دارند، دارای وضعیت فقیر بوده و ازنظر مدیریتی نیازمند بازسازی سیستم‎های پوشش‎گیاهی است و بازه‎های ۷ و ۸ نیز در محدوده سد طالقان و پایین‎دست، دارای وضعیتی متوسط هستند که لازم است تا اقدامات حفاظتی در مورد آن‎ها اجرا شود. همچنین نتایج حاصل از ارزیابی وضعیت مورفولوژیکی رودخانه بیانگر آن است که مناطق بالادست؛ یعنی بازه‎های ۱ تا ۵ به علت ضعیف شدن فرایندهای فرسایشی ناشی از تغییرات سطح اساس، دارای وضعیت پویایی مورفولوژیکی خیلی ضعیف و بازه ۶ که در محدوده ورودی سد قرار دارد ازنظر شاخص MQI دارای وضعیت دینامیک ضعیف است. بازه‎های ۷ و ۸ به دلیل تغییرات کمتر، دارای بالاترین ضریب هستند و ازنظر دینامیک ژئومورفولوژی، پویایی بیش‎تری نسبت به سایر بازه‎ها دارند.

کلیدواژه ها:

شرایط اکولوژی ، شرایط مورفولوژی ، RQI ، MQI ، طالقان رود