نقشهسازی مشارکتی پهنه استفاده مردمی دهستان دنا در مجاورت منطقه حفاظتشده دنا
محل انتشار: جغرافیا و پایداری محیط، دوره: 10، شماره: 1
سال انتشار: 1399
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 283
فایل این مقاله در 16 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد
- صدور گواهی نمایه سازی
- من نویسنده این مقاله هستم
استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:
شناسه ملی سند علمی:
JR_GERAZ-10-1_004
تاریخ نمایه سازی: 19 اسفند 1399
چکیده مقاله:
برنامهریزی حفاظت نیازمند شناسایی ادراک جوامع محلّی دربارة پراکنش استفادهها است. مناطق مورد نیاز برای پشتیبانی رفاه این جوامع در درون و پیرامون مناطق حفاظتشده، پهنة استفادة مردمی نام دارد. براساس مبانی نظری و با توجّه به اینکه هر مکانی برای جوامع محلّی ارزش یا ارزشهایی دارد، شناسایی ارزشهای مکانی، با ترکیب رویکرد مشارکتی و رویکرد صریح فضایی ممکن است. هدف پژوهش حاضر شناسایی پهنة استفادة مردمی در دهستان دنا و در مجاورت منطقة حفاظتشدة دنا است. در این راستا، مردمنگاری با شیوههایی همچون پرسشنامة نیمهباز، مشاهدة میدانی و مرور منابع بهکارگرفته شده و سپس با نقشهسازی مشارکتی تکمیل شده است. جمعآوری دادههای ارزشهای مکانی (معیشتی، اقتصادی، فرهنگی و حفاظتی) تا رسیدن به اشباع اطّلاعاتی ادامه یافته است. مشارکتکنندگان، این مناطق داغ ارائة خدمات را بر چهار نقشة پایه نشانگذاری کردند. پس از رقومیسازی دادهها، همپوشانی فضایی این مناطق بررسی شده است. پهنة استفادة مردمی، از شمارش همپوشانیهای ارزشهای معیشتی، اقتصادی و فرهنگی تعیین شده است. بیشترین سطح این پهنه در حوالی رودخانهها، جادهها و سکونتگاهها است. منطقة حفاظتشدة دنا زیر نفوذ استفادههای اقتصادی و فرهنگی است. ارزش حفاظتی شناساییشده در بیرون منطقة حفاظتشده نیز، نیازمند برنامهریزی حفاظت مشارکتی است. مناطق سه و دو ارزشی در پهنة استفادة مردمی، باید در اولویت برنامهریزی آموزشی و حمایت مالی بهمنظور استفادة پایدار باشند. برنامههای آینده در دهستان دنا، باید بر چنین اقداماتی متمرکز باشد: جلوگیری از کشت زیر اشکوب جنگلها، جلوگیری از آتشزدن دامنههای جنگلی، جلوگیری از تغییر کاربری، افزایش بازده آبیاری، مدیریت صحیح کشت، جلوگیری از برداشت بیرویة گیاهان دارویی و خوراکی و جلوگیری از شکار غیر قانونی حیاتوحش. بهکارگیری شیوة نوشتار پیش رو، زبان مشترکی برای گفتمان میان حفاظت و استفادههای مردمی فراهم میسازد؛ همچنین زمینهساز آموزش، توانمندسازی و جلب مشارکت جوامع محلّی و یادگیری از آنها است. برنامهریزی حفاظت نیازمند شناسایی ادراک جوامع محلّی دربارة پراکنش استفادهها است. مناطق مورد نیاز برای پشتیبانی رفاه این جوامع در درون و پیرامون مناطق حفاظتشده، پهنة استفادة مردمی نام دارد. براساس مبانی نظری و با توجّه به اینکه هر مکانی برای جوامع محلّی ارزش یا ارزشهایی دارد، شناسایی ارزشهای مکانی، با ترکیب رویکرد مشارکتی و رویکرد صریح فضایی ممکن است. هدف پژوهش حاضر شناسایی پهنة استفادة مردمی در دهستان دنا و در مجاورت منطقة حفاظتشدة دنا است. در این راستا، مردمنگاری با شیوههایی همچون پرسشنامة نیمهباز، مشاهدة میدانی و مرور منابع بهکارگرفته شده و سپس با نقشهسازی مشارکتی تکمیل شده است. جمعآوری دادههای ارزشهای مکانی (معیشتی، اقتصادی، فرهنگی و حفاظتی) تا رسیدن به اشباع اطّلاعاتی ادامه یافته است. مشارکتکنندگان، این مناطق داغ ارائة خدمات را بر چهار نقشة پایه نشانگذاری کردند. پس از رقومیسازی دادهها، همپوشانی فضایی این مناطق بررسی شده است. پهنة استفادة مردمی، از شمارش همپوشانیهای ارزشهای معیشتی، اقتصادی و فرهنگی تعیین شده است. بیشترین سطح این پهنه در حوالی رودخانهها، جادهها و سکونتگاهها است. منطقة حفاظتشدة دنا زیر نفوذ استفادههای اقتصادی و فرهنگی است. ارزش حفاظتی شناساییشده در بیرون منطقة حفاظتشده نیز، نیازمند برنامهریزی حفاظت مشارکتی است. مناطق سه و دو ارزشی در پهنة استفادة مردمی، باید در اولویت برنامهریزی آموزشی و حمایت مالی بهمنظور استفادة پایدار باشند. برنامههای آینده در دهستان دنا، باید بر چنین اقداماتی متمرکز باشد: جلوگیری از کشت زیر اشکوب جنگلها، جلوگیری از آتشزدن دامنههای جنگلی، جلوگیری از تغییر کاربری، افزایش بازده آبیاری، مدیریت صحیح کشت، جلوگیری از برداشت بیرویة گیاهان دارویی و خوراکی و جلوگیری از شکار غیر قانونی حیاتوحش. بهکارگیری شیوة نوشتار پیش رو، زبان مشترکی برای گفتمان میان حفاظت و استفادههای مردمی فراهم میسازد؛ همچنین زمینهساز آموزش، توانمندسازی و جلب مشارکت جوامع محلّی و یادگیری از آنها است.
کلیدواژه ها:
نویسندگان
سیده آل محمد
گروه برنامه ریزی و مدیریت محیطزیست، دانشکده محیطزیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
احمدرضا یاوری
گروه برنامه ریزی و مدیریت محیطزیست، دانشکده محیطزیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
بهرام ملک محمدی
گروه برنامه ریزی و مدیریت محیطزیست، دانشکده محیطزیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
اسماعیل صالحی
گروه برنامه ریزی و مدیریت محیطزیست، دانشکده محیطزیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
محمد جواد امیری
گروه برنامه ریزی و مدیریت محیطزیست، دانشکدi محیطزیست، پردیس دانشکدههای فنی، دانشگاه تهران، تهران، ایران
مراجع و منابع این مقاله:
لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :