وحیده مرادزاده - دانشآموخته کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی
زینب حزباوی - دانشیار، گروه مرتع و آبخیزداری ، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی و عضو انجمن علمی سیستم های سطوح آبگیر باران
اباذر اسمعلی عوری - استاد، گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی
رئوف مصطفی زاده - دانشیار، گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی و عضو پژوهشکده مدیریت آب، دانشگاه محقق اردبیلی
شیرین زارعی - دانشآموخته کارشناسی ارشد مهندسی آبخیزداری، گروه مرتع و آبخیزداری دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه محقق اردبیلی

تحقیق حاضر با بررسی عملکرد بومشناختی آبخیز سامیان در برابر آشفتگی های مختلف برنامه ریزی شد که می تواند در برنامه ریزی برای مدیریت و حفاظت پایدار موثر واقع شود. بدین منظور آبخیز سامیان با مساحت ۴۲۳۶ کیلومترمربع واقع در بخش مرکزی استان اردبیل به عنوان منطقه مطالعاتی و ۲۹ متغیر برای ارزیابی انواع آشفتگی ها انتخاب شد. سپس با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی (PCA) نسبت به غربالگری متغیرها و با استفاده از رویکرد وزن برابر نسبت به وزندهی اقدام شد. در نهایت چهار نوع شاخص آشفتگی ترکیبی مبتنی بر کاربری اراضی (DI-G۱) (مساحت کشاورزی مساحت مرتع ، مجموع کشاورزی و مسکونی ، مساحت زراعت دیم ، مساحت زراعت آبی ، مساحت کاربری شهری ، بافر ۶۰۰ متری شهری ، بافر ۶۰۰ متری شهری ، کشاورزی ، NDVI، تراکم جاده)، جمعیت شناختی (DI-G۲) (تراکم جمعیت ، تراکم خانوار روستایی ، تراکم افراد شاغل ۱۰ ساله ، تعداد افراد شاغل در کشاورزی ، تراکم افراد شاغل در صنعت ، تراکم افراد شاغل در خدمات، تراکم مسکونی )، منابع آلودگی (DI-G۳) (رسوب ویژه، ضریب مکانی LQ در کشاورزی ، ضریب مکانی LQ در صنعت ، فاصله رودخانه ها از مناطق مسکونی ، تراکم عملیات معدنی ، تراکم مراکز صنعتی ، تراکم آلایندهها، فرسایش خاک) و هیدرولوژیکی (DI-G۴) (مساحت آبگیرها و تالابها، ذخیره سد، تراکم سد، شیب ) توسعه داده شد. نتایج نشان داد که از نظر کلی آبخیز سامیان بر اساس گروه اول تا چهارم به ترتیب دارای وضعیت متوسط (۴۷/۰)، متوسط (۵۴/۰)، کم (۴۰/۰) و متوسط (۴۲/۰) آشفتگی است . نتایج حاصل از تحلیل همبستگی بین شاخص های آشفتگی مبتنی بر هر گرو، وجود ارتباط معنی دار بین شاخص های آشفتگی مبتنی بر گروه سوم و گروه چهارم (r=۰.۴۰۲; p-value=۰.۰۳۸) را نیز تایید نموده است .

آشفتگی های محیطی ، تخریب ، شاخص های ترکیبی ، فعالیت های انسانی